ΝΕΟΛΙΘΙΚΟ ΣΠΗΛΑΙΟ «ΤΡΟΥΠΙΤΣΕΣ» ΣΚΟΡΤΣΙΝΟΥ
Στη δυτική πλαγιά του λόφου στη ράχη του οποίου είναι το χωριό Σκορτσινού, είναι η τοποθεσία «Τρουπίτσες» που λέγεται έτσι καθώς εκεί υπάρχουν πολλά σπήλαια, ένα από τα οποία είναι του «Κουνέλη η Τρούπα» ή όπως λεγόταν παλαιότερα του «Βούρδουλα η Τρούπα» ή «Τυρότρουπα».
Το σπήλαιο αυτό εξερεύνησε το 1996 ομάδα του Σπηλαιολογικού Ελληνικού Εξερευνητικού Ομίλου (ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο.) περνώντας από στενό άνοιγμα μόλις 35 εκατοστών και με έκθεση στην Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας Ν. Ελλάδος γνωστοποίησε την ύπαρξη αρχαιολογικών ευρημάτων στο εσωτερικό του. Η Εφορεία αυτή το καλοκαίρι του 2004 διενήργησε αυτοψία, όπου διαπιστώθηκε η ύπαρξη διάσπαρτης επιφανειακής κεραμικής της Τελικής Νεολιθικής εποχής και τον Ιούλιο του 2005 πραγματοποίησε σωστικού χαρακτήρα έρευνα του σπηλαίου με επιστημονική αποστολή επικεφαλής της οποίας ήταν η αρχαιολόγος της Εφορείας Ιωάννα Ευσταθίου.
Η σημερινή είσοδος του σπηλαίου είναι ιδιαίτερα στενή και βαραθρώδης και χρειάσθηκε να διανοιχτεί περαιτέρω σε διαστάσεις 0,50Χ0,40μ. για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε αυτό και της διενέργειας των εργασιών. Από την είσοδο ακολουθεί κατακόρυφο κατέβασμα ύψους περίπου 2,5μ. μέχρι το δάπεδο του σπηλαίου και απαιτείται η χρήση σχοινιού ή σκάλας.
Το σπήλαιο αναπτύσσεται με προσανατολισμό ΒΔ–ΝΑ σε συνολικό μήκος 40μ. Η κύρια αίθουσα έχει μέγιστο μήκος 30μ. και μέγιστο πλάτος 7,5μ. στο δε βόρειο όριό της σχηματίζεται απότομο πρανές, ύψους περίπου 3μ., που οδηγεί σε κατώτερο επίπεδο μέγιστου μήκους 32μ. και πλάτους 4,5μ.
Πληθώρα κεραμικής υπήρχε επιφανειακά σε όλη την κύρια αίθουσα, στα πρανή, σε κόγχες του σπηλαίου καθώς και στο κατώτερο επίπεδό του. Η κεραμική που προήλθε τόσο από τις δοκιμαστικές τομές που έγιναν όσο και από την επιφανειακή περισυλλογή, σώζεται σε αποσπασματική κατάσταση και χρονολογείται στην Τελική Νεολιθική (4200–3300 περίπου π.Χ.). Εκπροσωπείται στην πλειοψηφία της από τμήματα άβαφων χρηστικών αγγείων, ανοικτών και κλειστών. Ως προς τα σχήματα των αγγείων κυριαρχούν οι πίθοι, τα πιθοειδή αγγεία και τα βαθειά ανοιχτά αγγεία. Ένα μικρότερο ποσοστό της κεραμικής ανήκει σε ημισφαιρικές φιάλες.
Εκτός από την κεραμική, στα ευρήματα του σπηλαίου συγκαταλέγονται λεπίδες οψιανού, μία μισχωτή αιχμή βέλους από οψιανό, ένας πέλεκυς, ένας τριπτήρας, λίγα δείγματα λεπίδων και φολίδων πυριτόλιθου, θραύσματα λίθινων εργαλείων από οψιανό και πυριτόλιθο, μία λίθινη και μία οστέινη ψήφος περιδεραίου, λίγες ψήφοι από οστό και όστρεο και ένα ταινιωτό έλασμα χαλκού. Στα οστέινα εργαλεία ανήκει θραύσμα από είδος σουβλιού που έχει κατασκευασθεί σε τμήμα κνήμης λαγού, στα δε κεράτινα κέρατο ελαφιού με διαμπερή οπή ως στοιχείο στειλέωσης σύνθετου εργαλείου.
Στο σπήλαιο βρέθηκαν επίσης διάσπαρτα ανθρώπινα οστά, καθώς και ζωοαρχαιολογικά κατάλοιπα που ανήκουν τόσο σε οικόσιτα ζώα, όπως αιγοπρόβατα και βοοειδή, όσο και σε είδη κυνηγίου, όπως ελάφι, ζαρκάδι, λαγός και αγριόχοιρος. Στη δοκιμαστική τομή στην κύρια αίθουσα βρέθηκε ακόμη διάσπαρτο κάρβουνο καθώς και τμήμα εστίας.
Στον περιβάλλοντα εξωτερικό χώρο του σπηλαίου βρέθηκαν αρκετά θραύσματα οψιανού καθώς και λίγα φθαρμένα άβαφα νεολιθικά όστρακα που σε συνδυασμό με τη γειτνίαση του σπηλαίου με πηγές νερού (πηγές Ευρώτα), οι αρχαιολόγοι θεωρούν πολύ πιθανό το σπήλαιο να σχετίζεται με κάποιο γειτονικό ανοιχτό νεολιθικό οικισμό.
